ثنیه خلّحد شرقی حرم مکی است. ۱ - موقعیت جغرافیایی ثنیه خلّثنیه به معنای راهی در کوه و نیز گردنه آن است و گاه در باره خود کوه نیز به کار رفته است. خل نیز به راه شنی و دشوارگذر اطلاق شده است. شاید سختی گذر از ثنیه، دلیل این نام گذاری باشد. ثنیه خل در گوشه‌ای از کوه مقطع در شرق حرم مکی و در منتهای محدوده حرم از این سمت قرار دارد. [۴]
. اخبار مکه، ج۴، ص۱۷۲.
بخش جنوبی آن به منطقه هموار گسترده‌ای به نام صفاح منتهی می‌شود و بر همین اساس، به خل الصفاح شهرت دارد. کنار آن منبع‌های بزرگ آب برای تامین آب برخی از محله‌های مکه جای گرفته است. [۵]
. الحرم المکی، ص۱۵۳-۱۵۴.
این ثنیه با دیوارهای مسجدالحرام ۱۲۸۵۰ متر فاصله دارد. [۶]
. تعظیم الحرم، ص۱۷.
۲ - دلیل اهمین ثنیه خلّدر آغاز این ثنیه، از جهت شمال، یکی از انصاب (نشانه‌های) حرم وجود داشت. نشانه دیگری نیز در ۲۰ متری جهت شمالی آن قرار داشته که آثار آن‌ها هنوز هم باقی است و مسیر طائف از میان این دو نشانه می‌گذشته است. با وجود تصریح منابع پیشین که ثنیه خل را منتهای حرم دانسته‌اند، در دوره حکومت ملک سعود، دو نشانه در فاصله ۵۰۰ متری آن ساخته شد. بدین ترتیب، قسمتی از محدوده حل (بیرون حرم) در حرم مکی وارد شده و همین اعتراض برخی از محققان را برانگیخته است. [۷]
. الحرم المکی، ص۱۵۳-۱۵۴.
امروزه برای سهولت رفت و آمد، بخش‌هایی از کوه مقطع و بخشی عمده از ثنیه هموار شده است؛ به گونه‌ای که ثنیه نامیدن آن مشکل است. نیز جاده‌های متعدد برای رفت و آمد خودروها در نظر گرفته‌اند. [۸]
. الحرم المکی، ص۱۵۳.
کانال بئر زبیده در مسیر خود آن گاه که به ثنیه خل رسید، چاه هایش به آب نرسید و زبیده با هزینه بسیار توانست چاه‌های کنده شده در کوه مقطع را به آب برساند و با الحاق نمودن چاه‌های مشاش، آب حرم را تامین کند. [۹]
. مروج الذهب، ج۴، ص۲۲۵-۲۲۶.
۳ - منابع(۱). اخبار مکه، الفاکهی (م. ۲۷۹ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق. (۲). تعظیم الحرم، محمد بن عبدالله السحیم، ریاض، جامعة الملک السعود، ۱۴۲۶ق. (۳). الحرم المکی الشریف، عبدالملک بن دهیش، مکه، النهضة الحدیثه، ۱۴۱۸ق. (۴). شفاء الغرام، محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق. (۵). القاموس المحیط، الفیروزآبادی (م. ۸۱۷ق.)، بیروت، دار العلم. (۶). لسان العرب، ابن منظور (م. ۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق. (۷). مروج الذهب، المسعودی (م. ۳۴۶ق.)، به کوشش اسعد داغر، قم، دار الهجره، ۱۴۰۹ق. (۸). مفردات، الراغب (م. ۴۲۵ق.)، به کوشش صفوان داودی، دمشق، دار القلم، ۱۴۱۲ق. ۴ - پانویس
۵ - منبعحوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت مقاله ثنیه خلّ |